O języku słoweńskim

MIW 28.10.2016

O języku słoweńskim


Język słoweński to jeden z wielu języków słowiańskich funkcjonujących w Europie. Mówi nim około 2,4 miliona mówców – jest to język urzędowy jedynie w maleńkiej Słowenii, kraju ponad piętnastokrotnie mniejszym od Polski. Mimo że nasze państwa tak bardzo się różnią, języki mają jedną cechę wspólną – są uważane za jedne z najbardziej skomplikowanych w Europie. Powody, dla których tak się uważa, są jednak odmienne. Słoweński ma bowiem wiele cech szczególnych niespotykanych w innych językach, które sprawiają, że jego nauka może być skomplikowana. Przy bliższym poznaniu język słoweński okazuje się jednak tak samo trudnym, jak ciekawym.


Język czy języki słoweńskie?

Język słoweński to język najstarszych dokumentów sporządzonych w języku słowiańskim zapisanych alfabetem łacińskim. Pochodzą one z X wieku. Rozwój piśmiennictwa stricte słoweńskiego nastąpił jednak dopiero sześćset lat później, w okresie reformacji – oprócz tekstów protestanckich stworzono wtedy pierwszą gramatykę języka słoweńskiego i pierwsze tłumaczenie Biblii. Z tych i późniejszych dzieł zrodził się język słoweński. Czy jednak będąc w Słowenii doświadczymy istnienia tylko jednego języka? Z pewnością nie. Pod szyldem języka słoweńskiego kryje się bowiem największa liczba dialektów, jaką można spotkać w językach słowiańskich. Słoweński dzieli się na 7 grup, do których należy aż 46 dialektów. Powodów takiego rozczłonkowania językowego jest wiele. Bardzo ważną przyczyną jest ukształtowanie terenu – alpejskie doliny i rozległe lasy znacznie utrudniały kontakty między różnymi grupami narodowymi, przez co ich języki nie mieszały się i nie stworzyły jednego spójnego języka. Zjawiskiem, które przyczyniło się do tego w podobnie dużym stopniu, było zasiedlanie terytorium Słowenii przez osadników posługujących się różnymi językami. W zależności od tego, od której strony przybyli, nowi mieszkańcy Słowenii mówili w językach germańskich, ugrofińskich, romańskich i słowiańskich. Stykając się ze sobą, tworzyli niepowtarzalne mieszanki, które dziś funkcjonują jako dialekty języka słoweńskiego. Ma on więc bardzo bogate dziedzictwo, może się pochwalić wieloma formami leksykalnymi i gramatycznymi, które są charakterystyczne dla danego regionu i praktycznie niezrozumiałe dla reszty kraju.

Język słoweński – trudny język

Padło już określenie, że język słoweński jest jednym z najtrudniejszych języków europejskich. Może nam się wydawać, że my, Polacy, których język jest określany podobnie, nie powinniśmy mieć problemów z nauką słoweńskiego. Nic bardziej mylnego. W tym języku występują bowiem zjawiska obce dla języka polskiego. O ile przypadki, w jakich odmieniają się rzeczownik i przymiotnik, raczej nie sprawią Polakom problemu, o tyle ogromną przeszkodą może okazać się liczba podwójna.

Jest to trzecia liczba, obok pojedynczej i mnogiej, która oznacza, że rzeczownik odnosi się do dwóch osób, dwóch przedmiotów, dwóch zjawisk. Istniała ona w języku polskim, czego przykładem jest przysłowie: „Mądrej głowie dość dwie słowie”. Obecnie nie jest jednak używana. W Słowenii funkcjonuje, z czego Słoweńcy jako potomkowie Słowian są bardzo dumni. Na najpiękniejsze słowo tego języka wybrali nawet wyraz z nią związany – „midva”, który oznacza „my dwoje”. Liczbę podwójną stosują też do odmiany prawie wszystkich kategorii gramatycznych – rzeczowników, przymiotników, zaimków, a także czasowników. Nie jest to niestety jedyna cecha czasownika, jaka może nam sprawić problem. Wiele czasowników w języku słoweńskim odmienia się nieregularnie. Co to oznacza? W języku polskim również mamy takie przypadki – przykładowo, nie tworzy się czasu przeszłego poprzez dodanie do czasownika charakterystycznej końcówki, jak w przypadku np.: zrobić – zrobił, ale używa się zupełnie innej formy: iść – szedłem. Liczba takich czasowników w naszym języku wydaje się być niczym w porównaniu do języka słoweńskiego. Zjawisko to ma tak wielką skalę, że sprawia problem nawet Słoweńcom. Podobnie dużym problemem jest dla uczących się (a czasem dla samych Słoweńców także) wymowa. Pierwszą kwestią z tym związaną jest ruchomy akcent, który może padać na absolutnie dowolną sylabę, a jego miejsce zmienia znaczenie słowa. Drugą jest różnica między słowem pisanym a mówionym. Ma na to wpływ pochodzenie słowa i jego forma w językach słowiańskich – co znów pokazuje, jak bardzo Słoweńcy są dumni z dziedzictwa pielęgnowanego za pomocą ich języka.

Jak można łatwo wywnioskować, język słoweński nie należy do najprostszych języków. Jego gramatyka jest bardzo złożona, wymowa mało intuicyjna i trudna również dla Słoweńców. Należy jednak pamiętać, że język słoweński jest jednym z języków najbliższych mowie Słowian – także naszych przodków. Być może ucząc się języka słoweńskiego, moglibyśmy odkryć wiele zjawisk, które zanikły w języku polskim prawie w całości i obecne są tylko w przysłowiach lub utartych sformułowaniach, których pochodzenia do tej pory nie znaliśmy. Warto więc zainteresować się językiem słoweńskim nie tylko wtedy, gdy lubimy uczyć się nowych języków, ale także w przypadku, gdy ciekawi nas historia naszych przodków.